Wat is intonatie?
Intonatie verwijst naar de nauwkeurigheid van de toonhoogte, waarbij noten hoger of lager kunnen klinken dan verwacht als de artiesten niet goed zijn opgeleid. De meeste vioolstudenten besteden veel van hun inspanningen aan intonatie in hun oefeningsroutine.
Een slechte intonatie kan de toonkwaliteit van het instrument dempen en het harmonische effect van het hele ensemble verzwakken. Het publiek voelt zich ongemakkelijk of minder onder de indruk van een optreden met een slechte intonatie.
Volgens Carl Flesch, een beroemde vioolpedagoog, gaat goede intonatie over het hebben van goede oren en gevoelige vingers om zich snel aan te passen binnen een fractie van een seconde terwijl de noot wordt gespeeld. Bayla Keyes, vioolprofessor aan de Boston University, zei dat goede intonatie zowel een akoestische realiteit is als een soort maatschappelijk compromis, waar mensen al gewend zijn om bepaalde soorten geluid te horen.
Door de drie intonatiesystemen te kennen, zullen we begrijpen waarom de best klinkende noot soms niet op de juiste toonhoogte staat. Daarnaast leren we hoe sympathische vibratie en een goede linkshandige techniek ons kunnen helpen om viool nauwkeuriger te spelen.
De drie intonatiesystemen
- Gelijk temperament
Zo wordt een piano gestemd. In het gelijkzwevende temperatuursysteem is een octaaf verdeeld in twaalf delen en wordt elke halve toon “getemperd” zodat ze allemaal op dezelfde afstand van elkaar staan. Wanneer de violist in harmonie met de piano speelt, kunt u het beste de stemming met gelijke temperatuur gebruiken.
- Just Intonation (gemodelleerd naar het Pythagoras-systeem)
Dit is een intonatiesysteem dat is gebaseerd op de pure klanken van de intervallen, zoals hoe violisten hun open snaren afstemmen op het interval van kwinten. De best klinkende kwinten die een mooie "ring" geven, zullen iets groter zijn dan de kwinten in het gelijkzwevende systeem.
De intervallen van tertsen en zesden zullen een "derde" toon creëren, wat ze een aangenaam geluid maakt voor de artiesten en luisteraars. Alleen intonatie wordt voornamelijk gebruikt in dubbele stops, akkoordpassages en tot op zekere hoogte in ensemblespel.
- Expressieve intonatie
Dit intonatiesysteem is geschikt om te worden gebruikt voor solorepertoire. Scherpe noten worden hoger gespeeld en platte noten lager, waardoor bijvoorbeeld G-scherp hoger is dan A-vlak. Halve tonen worden meestal heel dicht bij elkaar gespeeld om de "maximale" uitdrukking te krijgen. Bij een muziekstuk in G majeur zal een zeer hoge Fis de neiging vergroten om op te lossen naar G; vandaar verhoogt het de spanning en het emotionele effect van de muziek. Hetzelfde geldt voor een dalende halve toon.
Sympathische trillingen vinden
Voor studenten in de vroege stadia gaat het leren om in harmonie te spelen vooral over het vinden van die extra resonantie die wordt gecreëerd door sympathische vibratie. Het gebeurt wanneer een vingerige noot dezelfde letternaam heeft met een open snaar die niet wordt gespeeld. De open snaar trilt mee wanneer de noot met dezelfde letternaam op de juiste toonhoogte wordt gespeeld, ervan uitgaande dat de viool correct is gestemd. We kunnen de trillingen van de open snaar in de meeste gevallen duidelijk zien, maar het is veel handiger om die resonantie te kunnen horen of voelen.
Wanneer de noten die sympathische vibratie zullen creëren, op elkaar zijn afgestemd, kunnen we ze als leidraad gebruiken om de andere noten op vele manieren te vinden. Intervallen zoals perfecte klanken (kwarten, kwinten, octaven), onvolmaakte klanken (tertsen, zesden) en halve tonen zijn allemaal erg nuttige hulpmiddelen, maar ze garanderen niet dat ze ons de best klinkende toonhoogte geven, omdat we eerst de rol van elke noot binnen de toonhiërarchie en de verschillende intonatiesystemen waaraan we ons in verschillende gevallen moeten aanpassen.
Ontwikkeling van linkshandige techniek
Behalve dat ze goede hoorzittingen hebben, vertrouwen violisten sterk op het spiergeheugen om een goede intonatie te krijgen.
In de principes van het spelen en onderwijzen van viool brengt Ivan Galamian onze linkerhand in verband met blinde mensen die zichzelf door hun paden leiden door voorwerpen aan te raken. Hij sprak over het belang van een 'dubbel contact' in de linkerhand, namelijk het basisgewricht van de wijsvinger en de duim, om de veranderende breedte van de nek van de viool te voelen. Het dubbele contact vindt plaats tussen de duim en de handpalm tegen de schouder van de viool op de hogere posities. Hierdoor kan onze linkerhand een gevoel hebben in welke positie we spelen. Dit contact hoeft niet constant te zijn, vooral in expressieve passages die veel vibrato vereisen.
Het andere even belangrijke aspect van goede intonatie is het frame van de linkerhand. Een mooie handvorm met de juiste vingerhoogte, een ontspannen pols en een goede armhoogte bieden een kader waarin onze vingers zich kunnen identificeren met verschillende vingerpatronen. Oefenen met dubbele stopschalen in tertsen of octaven, oefen uw linkerhand om dat frame in verschillende intervallen en posities te behouden. Een goede handvorm zorgt ook voor een betere onafhankelijkheid van de vinger - het vermogen van één vinger om flexibel te bewegen zonder de andere te beïnvloeden.
"Perfectie bestaat niet. Je legt een standaard vast en dan kom je erachter dat het nooit goed genoeg is. Als ik een stuk goed speel, hoop ik altijd dat ik het morgen beter zal spelen." - Jascha Heifetz
